Nieuwe inzichten in de kunstkamers van Willem van Haecht
De Antwerpse schilder Willem van Haecht (1593-1637) liet slechts een paar kunstkamers na. Toch zijn het ware schatkamers, gevuld met kunstwerken, beelden en curiosa tot in het kleinste detail. Dankzij onderzoek van RKD-conservator Margreet Wolters is er meer kennis verkregen in de werkwijze van Van Haecht. Met behulp van Visual Search binnen RKD Research zijn daarbij nieuwe ontdekkingen gedaan in de kunstkamers.
Antwerpen, Rubenshuis, inv./cat.nr. R.H.S.171, Brussel
Eerste blik onder de verf
In de jaren negentig was Wolters betrokken bij een eerste onderzoek met infraroodreflectografie (IRR) van twee kunstkamers van Van Haecht: één in het Mauritshuis in Den Haag en één in het Rubenshuis in Antwerpen. Tot haar verrassing onthulde de techniek een uitzonderlijke en levendige ondertekening: de eerste schets die de schilder maakte voordat hij de verf aanbracht. Het bood een directe blik op het creatieve ontstaansproces, en wekte de wens om het materiaal grondiger te bestuderen.
Kunstkamers vergelijken
Die wens kreeg vorm in een uitgebreid onderzoek, dat op 7 augustus werd afgerond met de publicatie van de RKD Study Kunstkamers in het kwadraat. Ditmaal werden niet alleen de twee eerder onderzochte panelen opnieuw bekeken, maar kon ook IRR-materiaal van een derde kunstkamer, uit de Bute Collection in Schotland, worden meegenomen. Door de ondertekeningen van alle drie te vergelijken, werd Van Haecht’s werkwijze duidelijker dan ooit. Hij ging opmerkelijk vrij om met zijn opzet voor de ruimte en de plaatsing van figuren, en paste deze tijdens het werkproces aan.
Verborgen raster
Het meest verrassende inzicht kwam uit zijn methode om de miniatuurversies van bestaande schilderijen op de kunstkamerwanden te kopiëren. Van Haecht maakte gebruik van kleine kwadraatnetten — horizontale en verticale lijnen die een raster vormen — om zijn voorbeelden nauwkeurig over te nemen. Dat hij deze techniek toepaste was deels bekend, maar hoe hij het deed bij de schilderijen die in perspectief op de schuine wand zijn afgebeeld, bleek ronduit verbluffend.
Digitale ontdekkingen
De miniatuur schilderijen op de kunstkamerwanden zijn nauw verbonden met echte, historische schilderijen. Dankzij nieuwe digitale hulpmiddelen, zoals de Visual Search tool van RKD Research, konden enkele nog onbekende originelen worden opgespoord. Hoge-resolutieopnames maakten het bovendien mogelijk zijn schildertechniek nog beter te analyseren. Ook twee kunstkamers die niet met IRR zijn onderzocht, worden in dit licht besproken.
Kunstkamers in het kwadraat. Werkwijze en ondertekening bij de Antwerpse schilder Willem van Haecht is te lezen op RKD Studies.
Dankzij de samenwerking met Elise Gacoms van het Rubenshuis in Antwerpen, Sabrina Meloni van het Mauritshuis in Den Haag, en collega's van de Bute Collection in Schotland is het onderzoek naar Van Haecht’s werkwijze mogelijk gemaakt.
RKD Studies (linkt naar externe website)
Verdiep je in de fascinerende kunstkamers van Willem van Haecht in de nieuwste RKD Study.